Czy wszystkich obowiązują te same zasady przechodzenia na emeryturę?
Zgodnie z nowym funkcjonującym od 1 stycznia 1999 r. systemem emerytalnym, obowiązują odmienne zasady nabywania praw do świadczeń emerytalnych i obliczania wysokości tych świadczeń dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r., oraz dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. Ponadto, osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. mogły wybrać, czy zechcą ulokować całą składkę emerytalną na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS w ramach I filaru, czy też zdecydowały się na wybór jednego z otwartych funduszy emerytalnych w ramach II filaru, co spowodowało konieczność przekazania części składki emerytalnej do wybranego funduszu emerytalnego. Powyższego wyboru należało dokonać do dnia 31 grudnia 1999 r. Osoby urodzone po 31 grudnia 1968 r. muszą ulokować część składki emerytalnej na indywidualnym koncie obsługiwanym przez ZUS, a część w jednym z otwartych funduszy emerytalnych (obowiązkowy podział składki między I i II filar). Zasady nabywania prawa do świadczeń emerytalnych określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.) – ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 1999 r.
________________________________________
Jakie są zasady nabywania prawa do emerytury przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r.?
Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. nabywają prawo do emerytury jeżeli osiągną wiek emerytalny wynoszący co najmniej 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, oraz wykażą okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Możliwe jest jednak przejście na emeryturę po osiągnięciu odpowiedniego wieku emerytalnego, ale przy mniejszym o 5 lat okresie składkowym i nieskładkowego czyli przy wykazaniu 15 letniego okresu składkowego i nieskładkowego dla kobiet i 20 letniego okresu składkowego i nieskładkowego dla mężczyzn (art. 28 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Należy jednak wspomnieć, że w związku z krótszym okresem składkowym i nieskładkowym, taka emerytura nie jest objęta obowiązkiem podwyższenia jej wysokości do kwoty najniższego świadczenia, co ma miejsce w sytuacji gdy po obliczeniu emerytury jej wysokość jest niższa od kwoty najniższej emerytury (art. 23 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.).
________________________________________
Jakie są zasady nabywania praw do wcześniejszej emerytury dla osób urodzonych przed dniem 1 stycznia 1949 r.?
Mężczyzna urodzony przed dniem 1 stycznia 1949 r. może przejść na emeryturę po osiągnięciu 60 lat, jeżeli wykaże co najmniej 35-letni okres składkowy i nieskładkowy lub co najmniej 25-letni okres składkowy i nieskładkowy oraz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy. Taka emerytura przysługuje jednak tym ubezpieczonym, którzy przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę byli pracownikami oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, pozostawali w stosunku pracy co najmniej przez 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę są uprawnieni do renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.).
________________________________________
Jakie są zasady nabywania prawa do emerytury przez osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 r. pobierające rentę wypadkową lub rentę z tytułu choroby zawodowej?
Osoby pobierające rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy, wypadkiem przy wykonywaniu pozarolniczej działalności gospodarczej, działalności artystycznej lub twórczej, umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo przy wykonywaniu przez osoby duchowne i zakonne czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy zaistniałym do dnia 31 grudnia 2002 r. albo wskutek choroby zawodowej, mogą przejść na emeryturę osiągnięciu wieku 55 lat i co najmniej 20-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w przypadku kobiet, lub po osiągnięciu wieku 60 lat i co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w przypadku mężczyzn (art. 31 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.).
________________________________________
Jaka jest wysokość emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznie 1949 r. liczonej ‚na starych zasadach’?
Przy ustalaniu emerytury pod uwagę brane są dwa czynniki: wysokość podstawy wymiaru składki uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego oraz kwota bazowa, obowiązująca w dniu powstania prawa do świadczenia (art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.).

Ile wynosi emerytura?

Emerytura jest sumą następujących składników:

– 24% kwoty bazowej, oraz
– po 1,3% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych, z uwzględnieniem pełnych miesięcy,
– po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych,

z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Czym jest kwota bazowa?

Kwota bazowa stanowi 100% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto w gospodarce narodowej, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, pomniejszonego o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia społeczne w poprzednim roku kalendarzowym. Kwota bazowa jest ustalana corocznie i obowiązuje od 1 marca każdego roku kalendarzowego do końca lutego następnego roku kalendarzowego (art. 19 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Od 1 marca 2009 r. kwota bazowa wynosi 2578,26 zł.

Czym jest podstawa wymiaru?

Podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne z okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie (art. 15 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Podstawa wymiaru emerytury obliczana jest w następujący sposób.

Krok 1. Oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku wyrównawczego, świadczenia wyrównawczego lub dodatku wyrównawczego, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych;

Krok 2. Oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu;

Krok 3. Oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury, przy czym wskaźnik ten nie może być wyższy niż 250%;

Krok 4) mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową.

Ubezpieczony może wskazać do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z okresu 20 lat kalendarzowych dowolnie wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.).

Przykład: obliczenie wysokości emerytury

Maria D. zamierza zgłosić wniosek o emeryturę w marcu 2009 r. Udowodniła 18 lat składkowych oraz sześć lat nieskładkowych. Postanowiła sama obliczyć wysokość emerytury przed złożeniem wniosku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru obliczony z uwzględnieniem zarobków z lat 1994-2003 wyniósł 95,14 proc. (patrz tabela obok), a podstawa wymiaru emerytury – 2452, 96 zł. Emeryturę należy obliczyć, sumując następujące składniki:

– część socjalną świadczenia: 24 proc. x 2578,26 zł = 618,78 zł,
– część należną za okresy składkowe: 18 x 1,3 proc. x 2452,96 zł= 573,99 zł,
– część należną za okresy nieskładkowe: 6 x 0,7 proc. x 2452,96 zł = 103,02 zł.
Wysokość emerytury wynosi więc przed potrąceniem zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne 1295,79 zł (618,78 zł + 573,99 zł + 103,02 zł).

Obliczający emeryturę musi pamiętać, że istnieje gwarancja najniższej kwoty emerytury (od 1 marca 675,10 zł). Jeśli więc ustalona w powyższy sposób wysokość świadczenia (wraz z częścią składkową lub zwiększeniem) byłaby niższa od tej kwoty, zostanie podwyższona. Gwarancja najniższego świadczenia nie dotyczy jednak osób, którym ZUS ustali uprawnienia do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, przy stażu obniżonym do 15 lat w przypadku kobiet i 20 lat w przypadku mężczyzn.

Emerytura wraz ze zwiększeniami z tytułu okresów rolnych nie może być wyższa niż 100 proc. podstawy jej wymiaru. Ograniczenie to nie obowiązuje jednak wówczas, gdy obliczone świadczenie jest niższe od kwoty minimalnej i trzeba je podwyższyć do tej wysokości. źródło: www.info.pl
________________________________________
Jakie są zasady nabywania prawa do emerytury przez osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r.?
W odróżnieniu od zasad nabywania praw do emerytury przez osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., zasady nabywania praw do emerytury przez osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. są nieco bardziej zróżnicowane. Podstawowym warunkiem nabycia praw emerytalnych jest ukończenie 60 roku życia dla kobiet i 65 roku życia dla mężczyzn. W zależności od faktu przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego wysokość emerytury obliczana będzie na innych zasadach. Ponadto, emeryturę uzyskają zarówno te osoby, które przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego (OFE), jak i te, które do takiego funduszu nie przystąpiły. Osobom, które są członkami otwartego funduszu emerytalnego – z tytułu zgromadzonych w tym funduszu środków – zostanie przyznana okresowa, a następnie dożywotnia, emerytura kapitałowa.
________________________________________
Jaka jest wysokość emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. liczonej ‚na nowych zasadach’?
Wysokość nowej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych będzie wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę (art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy, jeżeli ubezpieczony objęty był ubezpieczeniem społecznym przed 1 stycznia 1999 r. (art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Prawo do emerytury nie jest w tym przypadku uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia (wykazania minimalnych okresów składkowych i nieskładkowych), jak ma to miejsce w przypadku emerytur osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Dłuższe niż wynikające ze średniej obieranie emerytury, nie będzie miało żadnego wpływu na jej wysokość i zasady waloryzacji pobieranego świadczenia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet i podawane w formie tablic dalszego trwania życia, corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Na podstawie tablic ustalana jest wysokość emerytur na wnioski złożone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca. Wyciąg z tablicy dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (na podst. MP 2008 Nr 26, poz. 259)
________________________________________
Czym są okresowa i dożywotnia emerytura kapitałowa z otwartego funduszu emerytalnego?
Osoby które przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego, wraz z nową emeryturą pobierać będą także okresową emeryturę kapitałową oraz dożywotnią emeryturę kapitałową. Zasady nabywania prawa do okresowej lub dożywotniej emerytury kapitałowej określa ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507) – ustawa weszła w życie z dniem 7 stycznia 2009 r.
________________________________________
Jakie są zasady wypłaty okresowej emerytury kapitałowej?
Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje do ukończenia 65 lat osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., która:

– jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego,
– ma ustalone prawo do emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Okresowa emerytura kapitałowa przysługuje wtedy, gdy kwota środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Od 1 marca 2009 r. to kwota 3462 zł. W przeciwnym przypadku otwarty fundusz emerytalny zgromadzone środki przekazuje do funduszu emerytalnego ZUS. Okresowa emerytura kapitałowa jest przyznana od tej samej daty co emerytura wypłacana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dlatego też, złożenie wniosku o okresową emeryturę kapitałową oznacza jednoczesne złożenie wniosku o ustalenie prawa do emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 12-14 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507)). Wysokość okresowej emerytury kapitałowej stanowi iloczyn kwoty środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego ustalonej na ostatni dzień miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego zostanie przyznana emerytura, oraz średniego dalszego trwania życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę osoby ubezpieczonej (art. 24 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507)).

Podczas wypłaty okresowej emerytury kapitałowej, środki zgromadzone w otwartym funduszu emerytalnym nadal w nim pozostają i mogą być inwestowane na zasadach dotychczasowych. Ponadto, wciąż możliwa jest też zmiana otwartego funduszu emerytalnego.
________________________________________
Jakie są zasady wypłaty dożywotniej emerytury kapitałowej?
Dożywotnia emerytura kapitałowa przysługuje po ukończeniu 65 lat osobie urodzonej po dniu 31 grudnia 1948 r., która:

– jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego,
– ma ustalone prawo do emerytury na nowych zasadach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Dożywotnia emerytura kapitałowa przyznawana jest na wniosek osoby, która ukończyła 65 rok życia, a także przyznawana jest bez konieczności składania wniosku osobom, którym emerytura przyznawana jest z urzędu lub osobom pobierającym okresowa emeryturę kapitałową. Ustalenie prawa do dożywotniej emerytury kapitałowej polega na potwierdzeniu wyboru oferty dożywotniej emerytury kapitałowej. Ofertą dożywotniej emerytury kapitałowej jest obowiązująca w danym kwartale oferta świadczenia pieniężnego ze środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym. Wybór oferty dożywotniej emerytury kapitałowej jest nieodwołalnym oświadczeniem woli (art. 17 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507)).

Wysokość dożywotniej emerytury kapitałowej stanowi zaokrąglony w górę do pełnych złotych iloczyn, zawartej w ofercie dożywotniej emerytury kapitałowej, obowiązującej w dniu złożenia wniosku o ustalenie prawa do dożywotniej emerytury kapitałowej, miesięcznej stawki dożywotniej emerytury kapitałowej, właściwej dla wieku emeryta, oraz wskaźnika wyliczonego jako wysokość składki podzielonej przez tysiąc (art. 26 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507)).

Dożywotnia emerytura kapitałowa przysługuje wtedy, gdy kwota środków zgromadzonych na rachunku członka otwartego funduszu emerytalnego od którego zostanie przyznana emerytura, jest równa lub wyższa od dwudziestokrotności kwoty dodatku pielęgnacyjnego. Od 1 marca 2009 r. to kwota 3462 zł. W przeciwnym przypadku otwarty fundusz emerytalny zgromadzone środki przekazuje do funduszu emerytalnego ZUS. Dożywotnia emerytura kapitałowa jest przyznana od tej samej daty co emerytura wypłacana z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

A zatem, środki przeznaczone na wypłatę dożywotniej emerytury kapitałowej pochodzą ze środków gromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym. Wraz z wyborem oferty dożywotniej emerytury kapitałowej dokonuje się wyboru zakładu emerytalnego, do którego dokonywana
________________________________________
Czy możliwa jest wypłata środków w razie śmierci osoby pobierającej emeryturę kapitałową?
Dziedziczenie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym, z którego wpłacana jest okresowa emerytura kapitałowa, podlega tym samym zasadom co wypłata środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym na wypadek śmierci osoby ubezpieczonej. Natomiast dziedziczenie zgromadzonych środków w razie śmierci emeryta podczas wypłaty dożywotniej emerytury kapitałowej, następuje w formie jednorazowego świadczenia pieniężnego zwanego „wypłatą gwarantowaną” na rzecz osoby przez emeryta wskazanej. Wskazana osoba (osoba uposażona) nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta nastąpiła w ciągu trzech lat od dnia przekazania składki do funduszu dożywotnich emerytur kapitałowych. Brak wskazania osoby uposażonej oznacza wskazanie jako osoby uposażonej małżonka, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej ustawowej, a w przypadku gdy nie posiada małżonka, z którym pozostawał we wspólności ustawowej, wypłata gwarantowana wchodzi w skład spadku (art. 20 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. Nr 228, poz. 1507)).
________________________________________
Czy możliwe jest wystąpienie z otwartego funduszu emerytalnego?
Co do zasady, przystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego jest nieodwołalnym oświadczeniem woli o wyborze ubezpieczenia emerytalnego na zasadach określonych dla osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1968 r. (art. 111 ust. 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.). O ile umowa nie została zawarta pod wpływem błędu, osoby urodzone przed 1 stycznia 1969 r. nie mogą żądać anulowania lub rozwiązania umowy, tym samym nie mogą występować z otwartego funduszu emerytalnego. Istnieją jednak dwa wyjątki od tej reguły. Pierwszy dotyczy osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. nabywających prawo do emerytury do dnia 31 grudnia 2013 r. Takie osoby mogą wraz z wnioskiem o emeryturę złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym do budżetu państwa. W takim przypadku ich emerytura będzie wypłacana wyłącznie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Drugi dotyczy osób, nabywających prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Także i w takim przypadku, wraz z wnioskiem o emeryturę należy złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym do budżetu państwa
________________________________________
Co to jest emerytura mieszana i kto może ją otrzymać?
Osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. które osiągną wiek uprawniający do emerytury do roku 2013, będą otrzymywały tzw. emeryturę mieszaną. Emerytura taka składa się z dwóch odrębnie liczonych części i będzie wynosiła:

– dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2009:

80 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
20 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

– dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2010:

70 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
30 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

– dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2011:

55 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
45 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

– dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2012:

35 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
65 % emerytury obliczonej na nowych zasadach,

– dla osoby, która osiągnęła wiek uprawniający do emerytury w roku kalendarzowym 2013:

20 % emerytury obliczonej na starych zasadach oraz
80 % emerytury obliczonej na nowych zasadach.

Powyższe uregulowania mają zastosowanie do osób, które nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa oraz do tych ubezpieczonych, którzy nie pobrali emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przyznawanych przed osiągnięciem 60 lat w przypadku kobiet i 65 lat w przypadku mężczyzn.
________________________________________
Kto może otrzymać wcześniejszą emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze?
Zgodnie z ustawą z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.) wiek emerytalny wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Ustawa przewiduje jednak możliwość przechodzenia na wcześniejszą emeryturę, pod warunkiem spełnienia pewnych warunków.

Możliwe jest zatem przechodzenie na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co oznacza zatrudnienie przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia (art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.)).

Wiek niezbędny dla nabycia praw emerytalnych w związku z pracą w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.). Zgodnie z rozporządzeniem, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Niższy wiek emerytalny mają pracownicy, którzy na statkach żeglugi powietrznej wykonywali prace w szczególnych warunkach; pracownicy, którzy w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów, wykonywali prace w szczególnych warunkach; pracownicy, którzy wykonywali w hutnictwie prace w szczególnych warunkach; funkcjonariusz pożarnictwa; pracownik wykonujący działalność twórczą lub artystyczną. Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. po spełnieniu wymaganych warunków mogą przejść na wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w każdym czasie. Do tych osób nie odnosi się żadna data graniczna, do której należałoby spełnić warunki, aby uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury. W innej sytuacji znajdują się osoby urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r. Aby nabyć prawa do wcześniejszej emerytury, osoby takie muszą spełnić jeden z dwóch warunków. Zgodnie z pierwszym warunkiem, muszą wykazać się wymaganym stażem pracy i osiągnąć obniżony wiek do dnia 31 grudnia 2008 r. Ponadto osoby te mogą skorzystać z prawa do wcześniejszej emerytury jeżeli nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w takim funduszu, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.Zgodnie z drugim warunkiem, nabywają prawo do wcześniejszej emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w ustawie (55 lat dla kobiet, 60 lat dla mężczyzn lub niższy), jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 1 stycznia 1999 r., osiągnęli:

15 letni okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze; okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. W takim przypadku emerytura, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego oraz rozwiązania stosunku pracy – w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn. zm.)).
________________________________________
Jak obliczana jest wysokość wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze?
Wysokość wcześniejszej emerytury obliczana jest tak samo jak wysokość tzw. nowej emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Będzie więc wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na emeryturę (art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy, jeżeli ubezpieczony objęty był ubezpieczeniem społecznym przed 1 stycznia 1999 r. (art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Prawo do emerytury nie jest w tym przypadku uzależnione od udowodnienia określonego minimalnego okresu ubezpieczenia (wykazania minimalnych okresów składkowych i nieskładkowych), jak ma to miejsce w przypadku emerytur osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Dłuższe niż wynikające ze średniej obieranie emerytury, nie będzie miało żadnego wpływu na jej wysokość i zasady waloryzacji pobieranego świadczenia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet i podawane w formie tablic dalszego trwania życia, corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Na podstawie tablic ustalana jest wysokość emerytur na wnioski złożone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca. Wyciąg z tablicy dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn (na podst. MP 2008 Nr 26, poz. 259)
________________________________________
Kto jest uprawniony do emerytury pomostowej?
Warunki nabywania i utraty prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze reguluje także ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ( Dz. U. Nr 237, poz. 1656). Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.

Prawo do emerytury pomostowej, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;
2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;
3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
4. ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn, przy czym przy ustalaniu tego okresu nie uwzględnia się okresów pracy w gospodarstwie rolnym;
5. przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze;
6. po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
7. nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Niższy wiek emerytalny, 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn, odnosi się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w powietrzu na statkach powietrznych, w morskich portach handlowych oraz przedsiębiorstwach pomocniczych działających na rzecz tych portów, w hutnictwie, wykonujących prace maszynistów pojazdów trakcyjnych, członków zawodowych ekip ratownictwa górskiego oraz pracowników wykonujących prace górnicze. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy natomiast wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do tej ustawy.

ZAŁĄCZNIK Nr 1 WYKAZ PRAC W SZCZEGÓLNYCH WARUNKACH

Rodzaj prac

1 Prace bezpośrednio przy przeróbce mechanicznej węgla oraz rud metali lub ich wzbogacaniu.
2 Prace udostępniające lub eksploatacyjne związane z urabianiem minerałów skalnych.
3 Prace pod ziemią bezpośrednio przy drążeniu tuneli w górotworze.
4 Prace bezpośrednio przy zalewaniu form odlewniczych, transportowaniu naczyń odlewniczych z płynnym, rozgrzanym materiałem (żeliwo, staliwo, metale nieżelazne i ich stopy).
5 Prace bezpośrednio przy ręcznej obróbce wykańczającej odlewy: usuwanie elementów układu wlewowego, ścinanie, szlifowanie powierzchni odlewów oraz ich malowanie na gorąco.
6 Prace bezpośrednio przy obsłudze wielkich pieców oraz pieców stalowniczych lub odlewniczych.
7 Prace murarskie bezpośrednio w piecach hutniczych, odlewniczych, bateriach koksowniczych oraz w piecach do produkcji materiałów ceramicznych.
8 Prace bezpośrednio przy ręcznym zestawianiu surowców lub ręcznym formowaniu wyrobów szklanych w hutnictwie szkła.
9 Prace bezpośrednio przy kuciu ręcznym w kuźniach.
10 Prace bezpośrednio przy obsłudze agregatów i urządzeń do produkcji metali nieżelaznych.
11 Prace bezpośrednio przy obsłudze ciągów walcowniczych: przygotowanie, dozorowanie pracy walców lub samotoków, ingerencja przy wypadaniu i zaklinowaniu materiałów.
12 Prace przy obsłudze dźwignic bezpośrednio przy wytapianiu surówki, stopów żelaza lub metali nieżelaznych.
13 Prace bezpośrednio przy produkcji koksu w bateriach koksowniczych.
14 Prace bezpośrednio przy wypychaniu koksu z baterii koksowniczych, gaszeniu lub sortowaniu koksu.
15 Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów formierskich lub izolacyjnoegzotermicznych używanych w odlewnictwie i hutnictwie.
16 Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub wyładunku pieców komorowych wyrobami ogniotrwałymi.
17 Prace bezpośrednio przy ręcznym załadunku lub rozładunku gorących wyrobów ceramicznych.
18 Prace bezpośrednio przy formowaniu wyrobów ogniotrwałych wielkogabarytowych przy użyciu ręcznych narzędzi wibracyjnych.
19 Prace przy ręcznym formowaniu, odlewaniu, czyszczeniu lub szkliwieniu wyrobów ceramicznych.
20 Prace nurka lub kesoniarza, prace w komorach hiperbarycznych.
21 Prace fizyczne ciężkie bezpośrednio przy przeładunku w ładowniach statku.
22 Prace rybaków morskich.
23 Prace na statkach żeglugi morskiej.
24 Prace na morskich platformach wiertniczych.
25 Prace w powietrzu wykonywane na statkach powietrznych przez personel pokładowy.
26 Prace bezpośrednio przy obsłudze urządzeń wiertniczych i wydobywczych przy poszukiwaniu złóż ropy naftowej lub gazu ziemnego.
27 Prace bezpośrednio przy obróbce odwiertów w górnictwie otworowym: ropy naftowej lub gazu ziemnego.
28 Prace bezpośrednio przy spawaniu łukowym lub cięciu termicznym w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze, z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.).
29 Prace bezpośrednio przy malowaniu, nitowaniu lub montowaniu elementów wyposażenia w pomieszczeniach o bardzo małej kubaturze z utrudnioną wentylacją (podwójne dna statków, zbiorniki, rury itp.).
30 Prace wewnątrz cystern, kotłów, a także zbiorników o bardzo małej kubaturze po substancjach niebezpiecznych.
31 Prace przy ręcznym układaniu na gorąco nawierzchni z mieszanek mineralno-bitumicznych.
32 Prace bezpośrednio przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest lub prace rozbiórkowe związane z ich usuwaniem.
33 Prace garbarskie bezpośrednio przy obróbce mokrych skór.
34 Prace bezpośrednio przy zrywce lub ręcznej ścince drzew przenośną pilarką z piłą łańcuchową.
35 Prace w pomieszczeniach o narzuconej technologią temperaturze powietrza poniżej 0 °C.
36 Prace fizyczne ciężkie w podziemnych kanałach ściekowych.
37 Prace tancerzy zawodowych związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.
38 Prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.
39 Prace przy kuciu ręcznym w kuźniach przemysłowych oraz obsłudze młotów mechanicznych.
40 Prace przy produkcji węglików spiekanych, elektrod, rud i walczaków oraz żelazostopów.
ZAŁĄCZNIK Nr 2

WYKAZ PRAC O SZCZEGÓLNYM CHARAKTERZE

Rodzaj prac

1 Prace pilotów statków powietrznych (pilot, instruktor).
2 Prace kontrolerów ruchu lotniczego.
3 Prace mechaników lotniczych związane z bezpośrednią obsługą potwierdzającą bezpieczeństwo statków powietrznych na płycie lotniska.
4 Prace nawigatorów na statkach morskich oraz pilotów morskich.
5 Prace maszynistów pojazdów trakcyjnych (maszynista pojazdów trakcyjnych, maszynista instruktor, maszynista zakładowy, maszynista wieloczynnościowych i ciężkich maszyn do kolejowych robót budowlanych i kolejowej sieci trakcyjnej, kierowca lokomotywy spalinowej o mocy do 300 KM, pomocnik maszynisty pojazdów trakcyjnych) i kierowników pociągów.
6 Prace bezpośrednio przy ustawianiu drogi przebiegu pociągów i pojazdów metra (dyżurny ruchu, nastawniczy, manewrowy, ustawiacz, zwrotniczy, rewident taboru bezpośrednio potwierdzający bezpieczeństwo pociągu, dyspozytor ruchu metra, dyżurny ruchu i stacji metra).
7 Prace funkcjonariuszy straży ochrony kolei.
8 Prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym.
9 Prace kierowców pojazdów uprzywilejowanych.
10 Prace kierowców pojazdów przewożących towary niebezpieczne wymagające oznakowania pojazdu tablicą ostrzegawczą barwy pomarańczowej, zgodnie z przepisami Umowy europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR), sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 r.1
11 Prace operatorów reaktorów jądrowych.
12 Prace operatorów żurawi wieżowych, do obsługi których są wymagane uprawnienia kategorii IŻ lub równorzędne oraz dźwignic portowych lub stoczniowych.
13 Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technologicznymi mogącymi stwarzać zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej ze skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.
14 Prace przy bezpośrednim sterowaniu procesami technicznymi mogącymi spowodować awarię techniczną z poważnymi skutkami dla bezpieczeństwa publicznego.
15 Prace bezpośrednio przy produkcji materiałów wybuchowych, środków strzałowych, wyrobów pirotechnicznych oraz ich konfekcjonowaniu.
16 Prace bezpośrednio przy sterowaniu blokami energetycznymi wytwarzającymi energię elektryczną lub cieplną.
17 Prace elektromonterów bezpośrednio przy usuwaniu awarii oraz eksploatacji napowietrznych sieci elektroenergetycznych w warunkach prac pod napięciem.
18 Prace członków zespołów ratownictwa medycznego.
19 Prace członków zawodowych ekip ratownictwa (chemicznego, górskiego, morskiego, górnictwa otworowego).
20 Prace pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt 1a-5 i 8 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej2, uczestniczących bezpośrednio w akcjach ratowniczych.
21 Prace nauczycieli, wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich.
22 Prace personelu sprawującego opiekę nad mieszkańcami domów pomocy społecznej dla przewlekle psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie dzieci i młodzieży lub dorosłych, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej.
23 Prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego.
24 Prace personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru.
________________________________________
Jak obliczana jest wysokość emerytury pomostowej?
Emerytura pomostowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej tablic średniego trwania życia. Podstawę obliczenia emerytury utworzy kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługiwać będzie emerytura. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy, jeżeli ubezpieczony objęty był ubezpieczeniem społecznym przed 1 stycznia 1999 r. (art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 359, z późn. zm.)). Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna służąca do ustalenia liczby miesięcy, w których przeciętnie będzie pobierana nowa emerytura. Dłuższe niż wynikające ze średniej obieranie emerytury, nie będzie miało żadnego wpływu na jej wysokość i zasady waloryzacji pobieranego świadczenia. Średnie dalsze trwanie życia dla wieku emerytalnego jest ustalane wspólnie dla mężczyzn i kobiet i podawane w formie tablic dalszego trwania życia, corocznie przez Prezesa GUS w terminie do dnia 31 marca. Na podstawie tablic ustalana jest wysokość emerytur na wnioski złożone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca. Jeżeli pracownik jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury, składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22, stanowiącym stosunek pełnej wysokości składki na ubezpieczenie emerytalne do wysokości zaewidencjonowanej na koncie ubezpieczonego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Tekst zapożyczony, opracowanie Rzecznika Ubezpieczonych.