Czym należy się kierować przy wyborze OFE?
Wybór OFE nie jest łatwym zadaniem i powinna go poprzedzić co najmniej dokładna analiza wybranych zmiennych. Od naszych starań w tym zakresie będzie również zależeć wysokość otrzymywanej na starość emerytury. Emerytura, szczególnie dla zaczynających pracę jest czymś bardzo odległym, należy jednak pamiętać, że jej wartość jest uzależniona od wyników inwestycyjnych osiąganych w ciągu całego długiego okresu oszczędzania. Dlatego od początku okresu oszczędzania trzeba zadbać o swoją przyszłość. II filar systemu emerytalnego posiada charakter funduszowy, tzn. otwarty fundusz emerytalny (OFE), którego jesteśmy członkiem, jest zakładany i zarządzany przez powszechne towarzystwo emerytalne (PTE). Jedno PTE zarządza jednym OFE. Na OFE składają się jednostki rozrachunkowe pochodzące z wpłaconych środków, które należą do członków funduszu. Wyniki inwestycyjne osiągane przez OFE są uzależnione od zarządzającego, czyli PTE, dlatego przy wyborze funduszu analizujemy informacje dotyczące powszechnego towarzystwa emerytalne i wyniki poszczególnych otwartych funduszy emerytalnych.

Można tutaj wskazać kilka podstawowych kryteriów wyboru, którymi będą kolejno:

– wyniki inwestycyjne (wyniki osiągnięte przez zarządzających OFE),
– opłaty (koszty ponoszone przez członków OFE),
– akcjonariat (struktura właścicielska PTE),
– kapitały własne (środki należące do PTE),
– strategia inwestycyjna (założenia dotyczące sposobu inwestowania aktywów OFE).

Wyniki inwestycyjne

Wyniki inwestycyjne są bez wątpienia najważniejszym kryterium wyboru OFE. To one będą miały bezpośredni wpływ na wysokość emerytury. Choć wyniki OFE są podawane na bieżąco a ponadto raz na pół roku Komisja Nadzoru Finansowego prezentuje oficjalny wskaźnik zyskowności inwestycji funduszy, to jednak wskazanie najlepszego OFE nie jest zadaniem prostym. Przede wszystkim wyniki, które mogą podlegać analizie są danymi historycznymi. Wyrokowanie na ich podstawie o przyszłej stopie zwrotu jest obarczone niepewnością, dlatego należy do tego podchodzić z dużą ostrożnością, analizując je odpowiednio długim okresie, co najmniej powyżej jednego roku. Polski rynek kapitałowy jest dosyć płytki. Oznacza to, że w obrocie jest stosunkowo mało papierów wartościowych (wiele z papierów wartościowych znajduje się w portfelach inwestorów i nie są w obrocie). Ponadto wartość wszystkich papierów wartościowych emitowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w porównaniu z innymi giełdami jest póki co dosyć niewielka. Wspomniane uwarunkowania powodują, że tak potężni inwestorzy jak fundusze emerytalne zmuszeni są stosować strategię buy & hold (kupuj i trzymaj). Ta pewnego rodzaju inercja sprawia, że stan teraźniejszy w dużej mierze zależy od decyzji inwestycyjnych np. sprzed pół roku. Jak zatem na podstawie danych historycznych ocenić, który OFE będzie w czołówce?

W tym celu trzeba odróżnić dwa sposoby inwestowania:

– dynamiczne i agresywne odznaczające się częstą zmianą instrumentów finansowych w portfelu;
– statyczne z niewielkimi zmianami instrumentów finansowych w portfelu.

W pierwszym przypadku można oczekiwać dużej zmiany wartości jednostki rozrachunkowej w obie strony (na korzyść i na niekorzyść). Trzeba też pamiętać, że duży wzrost w ostatnim czasie wcale nie wskazuje na utrzymanie się tego trendu w przyszłości. Taką strategię mogą stosować jedynie mniejsze OFE, co wynika z ze względnej łatwości w zarządzaniu małym funduszem. Jeżeli decydujemy się na taki, aktywny fundusz to należy pamiętać, że uzyskanie dobrych wyników wymaga od członka OFE bieżącego monitorowania sytuacji na rynku funduszy i osiąganych przez nie wyników inwestycyjnych. Jeżeli dodatkowo zdecydujemy się często zmieniać fundusz to pojawiają się ponadto koszty transferu (opłata za zmianę funduszu – jeżeli nastąpiła przed upływem 24 miesięcy – por. dalsze treści.

W drugim przypadku, nie można z pewnością liczyć na nagłe wzrosty, jest jednak duże prawdopodobieństwo, że wartość jednostki będzie stabilnie rosnąć, choć mogą być to niższe wzrosty. Warto jednakże sprawdzić, czy ten wzrost nie jest zbyt powolny w porównaniu z całym rynkiem otwartych funduszy emerytalnych. Należy pamiętać, że różnice w efektywności inwestycji OFE są zaskakujące nawet dla specjalistów. Trzeba pamiętać, że członkostwo w najgorszym OFE przez cały okres opłacania składek będzie miało bardzo istotny wpływ na wysokość emerytury.

Obecnie ze względu na wielkość aktywów OFE coraz mniej spośród nich może sobie pozwolić na agresywną politykę inwestycyjną, dlatego przeważają statyczne portfele, których skład zmienia się dosyć powoli. Chociaż i tutaj zdarzają się wahania to jednak są one rozłożone w czasie. Opłaty

Fundusz od swoich aktualnych członków pobiera trzy rodzaje opłat:

– opłatę od składki;
– opłatę za zarządzanie;
– opłatę za wcześniejszą zmianę funduszu (przed upływem 24 miesięcy).

Opłata od składki jest pobierana w momencie przekazania składki na indywidualny rachunek w OFE. Wielkość tej opłaty odczuwa się bardzo wyraźnie, ponieważ przy opłacie rzędu 8% nasze konto w przypadku składki o wartości 100 zł powiększone zostanie o 92 zł. Dlatego opłata ta była przedmiotem konkurencji wśród OFE. Faktem jest, że im niższa jest ta opłata tym lepiej dla członka OFE jednak w długim okresie będzie miała ona marginalne znaczenie w porównaniu z opłatą za zarządzanie. Wysokość opłaty od składki jest limitowana. Ten limit wynosi obecnie (2008 r.) 7% i będzie się zmniejszał sukcesywnie do 3,5% w 2014 r. Istnieją OFE, które w ramach tzw. programów lojalnościowych (tj. im dłużej jesteś naszym członkiem tym mniej płacisz) stosują system zniżek opłaty od składki. Zniżka zwiększa się wraz z wydłużaniem się naszego stażu w danym funduszu. Trzeba pamiętać, że takie zniżki za lojalność traci się bezpowrotnie w przypadku zmiany funduszu.

Opłata za zarządzanie jest pobierana ze zgromadzonych środków w OFE i maksymalnie może osiągnąć wysokość 0,045% aktywów netto funduszu w skali miesiąca. Wskaźnik ten maleje w niewielkim zakresie wraz ze zwiększaniem się wielkości aktywów OFE. Ponieważ opłata jest ustalona procentowo, dlatego im większa wielkość aktywów tym wyższa bezwzględna opłata. Prognozuje się, że w 2040 roku opłata ta będzie stanowić ponad 70% przychodów towarzystwa. Wysokość opłaty od składki we wszystkich funduszach jest na tym samym maksymalnym poziomie.

Opłata karna związana ze zmianą OFE przed upływem 24 miesięcy jest taka sama dla wszystkich i wynosi 160 zł jeżeli członkostwo trwało krócej niż 1 rok oraz 80 zł, jeżeli członkostwo w dotychczasowym funduszu trwało dłużej niż 1 rok i krócej niż 2 lata. Opłatę tą wpłaca się na wskazane przez PTE konto bankowe. Po upływie 24 miesięcy nie mogą by pobierane żadne opłaty związane ze zmianą funduszu.

Akcjonariat

Akcjonariat pokazuje nam strukturę właścicielską PTE. Może ona mieć wpływ na funkcjonowanie OFE oraz jego wyniki inwestycyjne. Zakładać bowiem należy, że jeżeli PTE tworzy instytucja o dużym doświadczeniu na rynku finansowym (np. bank, towarzystwo funduszy inwestycyjnych lub zakład ubezpieczeń), to wówczas większe jest prawdopodobieństwo osiągnięcia dobrego wyniku w inwestowaniu naszych środków emerytalnych. Instytucja finansowa obecna na rynku od dłuższego czasu posiada również odpowiednie know-how, czyli wiedzę jak prowadzić dane przedsięwzięcie oraz ma doświadczenie w tworzeniu nowych struktur. Dlatego w pierwszym okresie funkcjonowania II filara znaczną uwagę przywiązywano do akcjonariatu PTE. Jednak przykład Polski pokazał, że nie zawsze doświadczenie akcjonariuszy na rynku finansowym przekłada się na funkcjonowanie i wyniki towarzystwa zarządzającego funduszem. Dlatego z pewnością nie należy tego kryterium traktować jako podstawowego i wyłącznego przy wyborze OFE. Trzeba jednak zwrócić uwagę, że w przypadku inwestowania poza granicami Polski, akcjonariusz mający doświadczenie w zagranicznych operacjach może służyć nieocenioną pomocą, zwłaszcza w zakresie analizy obcego rynku oraz w sprawnym dokonywaniu transakcji. Ponadto doświadczenie w zakresie usług finansowych może wpłynąć na wyższy standard obsługi klientów – członków danego OFE.

Kapitały własne

Kapitały własne to fundusze należące do PTE, które mogą zostać wykorzystane w sytuacji niedoboru, czyli wówczas, kiedy fundusz emerytalny uzyskał wyniki gorsze od minimalnej wymaganej stopy zwrotu. Stanowi to pewną, choć nie jedyną, gwarancję osiągania wyników nie odbiegających znacząco od pozostałych OFE. Trudno jednak uznać kapitały własne towarzystwa za gwarancje, w przypadku gdy największa dotychczasowa dopłata w związku z nieosiągnięciem minimalnej wymaganej stopy zwrotu wyniosła jednorazowo około 35 mln PLN i miała ona miejsce na początku funkcjonowania systemu. Wraz ze wzrostem wielkości aktywów funduszy znaczenie kapitałów własnych jako gwarancji zmaleje jeszcze bardziej. Należy pokreślić, że w przypadku niewystarczającej wielości kapitałów własnych zobowiązania PTE przechodzą kolejno na specjalny fundusz gwarancyjny oraz Skarb Państwa. Dlatego w przypadku wyboru funduszu kapitały własne towarzystwa nie mają obecnie zasadniczego znaczenia.

Strategia inwestycyjna

Każdy zarządzający OFE przedstawia strategię inwestycyjną, która uwzględnia ograniczenia nałożone przez ustawodawcę. Zawarte są w niej podstawowe założenia związane z inwestowaniem m.in. zaangażowanie w akcje, przewidywaną średnią stopą zwrotu itp. Akcje są postrzegane jako instrument o dużych wahaniach kursu, jednak w dłuższym okresie kilku lub kilkunastoletnim wykazują one tendencję rosnącą i zapewniają wyższą stopę zwrotu aniżeli bezpieczne obligacje lub inne papiery skarbowe, emitowane przez Skarb Państwa. Stosunkowo często zakładana strategia inwestycyjna nie jest w pełni realizowana, dlatego przynajmniej obecnie nie jest to istotne kryterium wyboru funduszu.
________________________________________
Jak prawidłowo i bez problemów zawrzeć umowę członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym, czyli mój pierwszy fundusz – co mam zrobić, krok po kroku?
Celem prawidłowego zawarcia umowy członkostwa w OFE powinien kolejno:

1. Ustalić który fundusz ma dla mnie najkorzystniejszą ofertę. Zwracamy uwagę, że można należeć tylko do jednego funduszu.
2. Nawiązać kontakt z wybranym otwartym funduszem emerytalnym (przez internet, telefon, osobista wizyta akwizytora).
3. W celu wypełnienia odpowiedniej deklaracji spotkać się z akwizytorem wybranego funduszu, który powinien służyć pomocą i odpowiadać na wszelkie pytania związane z przynależnością do OFE. Warto pamiętać, że:

– Akwizytor powinien być wpisany na specjalną listę osób, które mogą działać na rzecz określonego funduszu emerytalnego.
– Akwizytor nie może nam oferować żadnych korzyści materialnych (np. roweru, pieniędzy itp.) w zamian za przystąpienie do funduszu.
– Akwizytor nie może wykorzystywać swojej pozycji służbowej, dominującej np. oferować członkostwa w OFE swoim podwładnym.

Można również samodzielnie wypełnić deklarację (np. pobraną z internetu) i przesłać, ją do funduszu. Szczegółowy tryb takiego postępowania jest ustalony przez każdy fundusz.

4. Po wypełnieniu deklaracji powinienem otrzymać jako potwierdzenie jej kopię. Akwizytor jest zobowiązany nam ją wręczyć po jej podpisaniu. Jest ona wyłącznie dla nas. Stanowi ona dla nas dowód wypełnienia deklaracji, dlatego powinniśmy ją starannie przechowywać dla celów dowodowych.

5. Podpisana deklaracja powinna zostać przekazana przez akwizytora do otwartego funduszu emerytalnego, gdzie jest rejestrowana. Następnie fundusz występuje do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wpisanie nas do Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych. Warunkiem wpisania do rejestru jest prawidłowość podanych danych oraz objęcie systemem ubezpieczenia społecznego. Centralny Rejestr Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych jest oficjalnym miejscem, gdzie zapisane jest nasze członkostwo w wybranym funduszu. Można być członkiem tylko jednego otwartego funduszu emerytalnego. Na marginesie warto także zaznaczyć, że zmiana członkostwa w funduszu wymaga dokonania zmiany w Centralnym Rejestrze.

6. Po dokonaniu wpisu w Centralnym Rejestrze otwarty fundusz emerytalny wysyła potwierdzenie, że zostałem przyjęty w poczet członków tego funduszu. Trwa to zwykle około jednego miesiąca.
________________________________________
Jak prawidłowo i bez problemów zmienić otwarty fundusz emerytalny – co mam zrobić, krok po kroku?
Przede wszystkim nie należy zmieniać funduszu pochopnie – trzeba to gruntowanie przemyśleć. Z uwagi na powtarzające się sygnały o wprowadzaniu w błąd przez nieuczciwych akwizytorów zalecamy samodzielne sprawdzenie przedstawionych informacji przed wypełnieniem wniosku o zmianę funduszu. Jeżeli już zdecydujemy się na zmianę funduszu to kolejno:

1. Ustalamy, który fundusz może przynieść mi więcej korzyści niż dotychczasowy. Należy pamiętać, że zmiana funduszu w okresie krótszym niż dwa lata nastąpi tylko po wpłaceniu opłaty karnej (160 zł jeżeli członkostwo trwało krócej niż 1 rok oraz 80 zł, jeżeli członkostwo w dotychczasowym funduszu trwało dłużej niż 1 rok i krócej niż 2 lata).

2. Nawiązujemy kontakt z wybranym otwartym funduszem emerytalnym (przez internet, telefon, osobistą wizytę).

3. Wypełniamy oświadczenie, że rezygnujemy z członkostwa w dotychczasowym funduszu, które powinno być dostarczone do starego funduszu emerytalnego, a kopie należy przesłać do ZUS (koniecznie listem poleconym za potwierdzeniem odbioru). Oświadczenie powinno być wypełnione w jednym egzemplarzu, aby nie mogło być wykorzystane później bez naszej wiedzy. Forma takiego oświadczenia jest ustalona i można ja pobrać z strony Rzecznika Ubezpieczonych. Oświadczenie

4. Na spotkaniu z akwizytorem wypełniamy deklarację przystąpienia do wybranego funduszu. Akwizytor powinien służyć pomocą i odpowiadać na wszelkie pytania związane z przynależnością do OFE. Warto pamiętać, podobnie jak w przypadku przystępowania do pierwszego funduszu, że: – Akwizytor powinien być wpisany na specjalną listę osób, które mogą działać na rzecz określonego funduszu emerytalnego. – Akwizytor nie może nam oferować żadnych korzyści materialnych (np. roweru, pieniędzy itp.) w zamian za przystąpienie do funduszu. – Akwizytor nie może wykorzystywać swojej pozycji służbowej, dominującej np. oferować członkostwa w OFE swoim podwładnym Można również samodzielnie wypełnić deklarację (np. pobraną z internetu) i przesłać ją do funduszu. Szczegółowy tryb takiego postępowania jest ustalony przez każdy fundusz.

5. Po wypełnieniu deklaracji powinniśmy otrzymać jako potwierdzenie jej kopię. Akwizytor jest zobowiązany nam ją wręczyć tuż po podpisaniu. Jest ona wyłącznie dla nas. Stanowi ona dla nas dowód wypełnienia deklaracji, dlatego powinniśmy ją starannie przechowywać. Niedopuszczalne jest, aby akwizytor zabrał nam kopie deklaracji przystąpienia do starego lub nowego funduszu. Akwizytor powinien posiadać deklarację przystąpienia do nowego funduszu (kopia zostaje u nas) oraz ewentualnie jeden egzemplarz oświadczenia rezygnacji z członkostwa w starym funduszu, jeżeli zobowiązał się do przekazania go staremu funduszowi.

6. Jeżeli zmiana członkostwa funduszu nastąpiła w okresie:

a) krótszym niż dwuletni, wówczas stary fundusz zwróci się do nas o wpłacenie na wskazane konto opłaty karnej (160 zł jeżeli członkostwo trwało krócej niż 1 rok oraz 80 zł, jeżeli członkostwo w dotychczasowym funduszu trwało dłużej niż 1 rok i krócej niż 2 lata). Jeżeli w przeciągu 14 dni nie uiścimy tej opłaty, wówczas nie dojdzie do transferu (zmiany funduszu) i w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych pozostaniemy jako członek starego funduszu.

b) dłuższym niż dwuletni, wówczas stary fundusz emerytalny ma obowiązek umieścić nas na liście transferowej przesyłanej do Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych

7. Po dokonaniu wpisu w Centralnym Rejestrze otwarty fundusz emerytalny wysyła potwierdzenie, że zostaliśmy przyjęci w poczet członków tego funduszu i przelano środki zgromadzone na koncie w starym funduszu do nowego. Transfery pomiędzy funduszami są dokonywane raz na kwartał. Ponieważ anulowanie procesu transferu jest niezwykle trudne i wymaga udowodnienia, że zostało się wprowadzonym w błąd, dlatego zaleca się roztropne podejmowanie decyzji o zmianie funduszu. Przypominamy, że może się to wiązać z utratą korzyści związanych z programem lojalnościowym (im dłużej jesteśmy w funduszu tym mniejszą ponosimy opłatę od składki). Pamiętajmy jednak, że w grze o emeryturę głównie liczą się przyszłe wyniki inwestycyjne. Dlatego jeżeli uznamy, że nasz dotychczasowy fundusz zarabia zdecydowanie mniej aniżeli inne, odłóżmy na bok sentymenty i zastanówmy się czy zmiana funduszu po odjęciu potencjalnych kosztów i utraconych korzyści nie byłaby dla nas korzystniejsza. Należy pamiętać, że członek otwartego funduszu emerytalnego jest zobowiązany do informowania funduszu o wszelkich zmianach w imieniu, nazwisku, miejscu zamieszkania lub stanie cywilnym. Służą do tego specjalne druki udostępniane przez fundusze.

Uwaga, przy zmianie funduszu trzeba wyjątkowo uważać na nierzetelne działania ze strony akwizytorów

Z doświadczeń praktycznych wynika, że w procesie akwizycji (pozyskiwania członków) do otwartych funduszy emerytalnych ze strony nierzetelnych akwizytorów padają stwierdzenia, które są dalekie od prawdy. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości zachęcamy do kontaktu Biurem Rzecznika Ubezpieczonych. Oto kilka najczęściej spotykanych przykładów:

W naszym funduszu jednostka jest tańsza, dlatego przechodząc do niego znacznie zyskujesz ponieważ będziesz miał więcej jednostek.

Jest to ewidentne przekłamanie co łatwo wykazać na poniższym przykładzie. Jeżeli jednostka w starym funduszu kosztuje 20 zł, natomiast w nowym 16 zł, to w momencie transferu jednostki w starym funduszu są sprzedawane, gotówka ze sprzedaży jest przekazywana do nowego funduszu, w którym kupujemy za przetransferowaną kwotę jednostki uczestnictwa w nowym funduszu. Jeżeli posiadamy 100 jednostek w starym funduszu to oznacza, że na naszym indywidualnym koncie zgromadziliśmy 2000zł (100 jednostek x 20 zł). Jeżeli to 2000 zł przetransferujemy do nowego funduszu, wówczas za uzyskane środki będziemy mogli zakupić 125 jednostek uczestnictwa w nowym funduszu po 16 zł. Jednostek uczestnictwa będziemy mieli więcej, ale ponieważ ich cena jest niższa, dlatego na koncie nadal będziemy mieli 2000 zł (125 jednostek x 16zł).

Twój stary fundusz zbankrutował, jeżeli się nie pospieszysz i nie wstąpisz do naszego funduszu, wówczas stracisz wszystkie pieniądze.

To też nieprawda bowiem Otwarty Fundusz Emerytalny nie może zbankrutować i jest to w świetle prawa niemożliwe. Zbankrutować może powszechne towarzystwo emerytalne, wówczas jednak zarządzanie jest przekazywane innemu funduszowi. Nie ma możliwości utraty pieniędzy zgromadzonych w OFE z powodu bankructwa PTE. Wszelkie informacje dotyczące bankructwa PTE radzimy sprawdzić samodzielnie i pamiętajmy, że od początku funkcjonowania II filara nie zbankrutowało żadne PTE.

Zmień fundusz na nasz, gdyż stopa zwrotu naszego funduszu jest najlepsza.

Określenie najlepsza stopa zwrotu w przypadku wyników OFE jest względne, wszystko bowiem zależy od tego w jakim okresie to analizujemy. Jeżeli fundusz odnotował najlepszy wynik w ostatnim miesiącu lub kwartale to wcale nie oznacza że poprzednie wyniki były również tak korzystne. W przypadku wyników OFE nie powinno się właściwe brać pod uwagę okresów krótszych niż jeden rok a skupić się na wynikach wieloletnich. Ponadto warto przedstawione informacje sprawdzić samodzielnie. Takie zestawienia wyników inwestycyjnych OFE dostępne są na stronach internetowych Komisji Nadzoru Finansowego
________________________________________
Przypisanie do OFE w drodze losowania. Dwa miesiące temu podjęłam pierwszą pracę lecz zapomniałam zapisać się do otwartego funduszu emerytalnego. Czy oznacza to, że nie będę należała do żadnego funduszu a moje składki pozostaną w ZUS, słyszałem też, że mogą mnie wylosować?
Uzyskanie członkostwa w funduszu następuje z chwilą zawarcia umowy z wybranym otwartym funduszem emerytalnym. Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych, każda osoba ubezpieczona, która urodziła się po 31 grudnia 1968 r. jest zobowiązana do zawarcia umowy z OFE w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia, czyli najczęściej od dnia podjęcia pierwszego zatrudnienia. Obowiązek ten nie dotyczy studentów i uczniów do 26 roku życia, którzy podjęli pracę w ramach umowy zlecenia, umowy o dzieło lub rozpoczęli studia doktoranckie. Jeżeli ubezpieczony nie wybrał funduszu emerytalnego w tym terminie a uczestnictwo w OFE jest dla niego obowiązkowe, osoba taka zostanie przydzielona do jednego z działających OFE w drodze losowania przeprowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Losowanie, odbywające się 2 razy w roku (ostatniego roboczego dnia stycznia i lipca), jest poprzedzone wysłaniem do osoby ubezpieczonej pisemnego wezwania do zawarcia umowy z OFE w terminie do 10 stycznia lub 10 lipca – osoba wezwana ma zawsze nie mniej niż 30 dni na podpisanie umowy z OFE. Losowanie obejmuje tylko te osoby, które wcześniej otrzymały z ZUS list wzywający do zawarcia umowy z funduszem emerytalnym. Jeśli od otrzymania wezwania do terminu losowania jest termin krótszy niż 30 dni, dana osoba zostanie uwzględniona dopiero w następnym losowaniu. Losowanie przeprowadza Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zawiadamia ubezpieczonego o jego wyniku. Wraz z zawiadomieniem ubezpieczony otrzymuje dane otwartego funduszu emerytalnego, do którego został przypisany a OFE otrzymuje podstawowe dane członka. W losowaniu biorą udział tylko te fundusze, które uzyskały wyższe stopy zwrotu niż średnia ważona stopa zwrotu wszystkich funduszy w dwóch ostatnich okresach rozliczeniowych, z zastrzeżeniem, że aktywa netto funduszu nie przekraczają 10% aktywów całego rynku OFE. Do każdego z funduszy losowana jest taka sama liczba ubezpieczonych.

Następnie otwarty fundusz emerytalny potwierdza na piśmie warunki członkostwa i wzywa członka do złożenia oświadczenia o małżeńskich stosunkach majątkowych oraz wskazania osób uprawnionych do otrzymania środków po śmierci ubezpieczonego. Składki, które wpływały do ZUS w okresie nieuczestniczenia ubezpieczonego w funduszu zostają przekazane na rachunek członka w wylosowanym OFE.
________________________________________
Sfałszowano mi umowę o członkostwo w OFE, co zrobić, gdy agent wykorzystał moje dane i zapisał mnie do funduszu emerytalnego fałszując podpis na umowie? Dodam, że mam 47 lat i nigdy nie chciałam przystępować do II filara.
Uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym następuje z chwilą zawarcia umowy z funduszem. Chęć przystąpienia do funduszu potwierdzana jest poprzez złożenie własnoręcznego podpisu na deklaracji przystąpienia. Zdarzają się jednak w praktyce przypadki, że nieuczciwi akwizytorzy działający w imieniu funduszu umieszczają w umowie prawdziwe dane osoby podlegającej ubezpieczeniu a następnie fałszują jej podpis, aby uzyskać prowizję z tytułu zawartej umowy. Otwarty fundusz emerytalny zgłasza wówczas nowego uczestnika do rejestru członków OFE i otwiera dla niego rachunek, na który wpływają składki emerytalne przekazywane przez ZUS. Osoba, której dane zostały bezprawnie wykorzystane powinna niezwłocznie powiadomić o tym fakcie Otwarty Fundusz Emerytalny prowadzący rachunek. Sfałszowanie umowy przez akwizytora oznacza, że umowa o członkostwo w funduszu faktycznie nie została zawarta. Gdy sfałszowanie umowy nie budzi wątpliwości, otwarty fundusz emerytalny powinien wycofać z ZUS zgłoszenie o uzyskaniu członkostwa i dokonać zwrotu nienależnie otrzymanych składek. Fundusz musi zwrócić co najmniej nominalną wartość otrzymanych składek powiększoną o odsetki określone przepisami kodeksu cywilnego. Jeżeli natomiast fundusz odmówi anulowania umowy, pozostaje skierowanie sprawy na drogę sądową. W sprawach o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy a tymi funduszami lub ich organami orzekają sądy ubezpieczeń społecznych właściwe dla miejsca zamieszkania członka funduszu. Osoba, której dane zostały bezprawnie wykorzystane a podpis sfałszowany powinna żądać ustalenia przez sąd nieistnienia umowy o członkostwo. Gdy uzyska takie orzeczenie, OFE powinien anulować umowę i zwrócić nienależnie otrzymane składki.
________________________________________
Rozwodzę się z żoną. Oboje jesteśmy członkami otwartych funduszy emerytalnych. Jak powinny zostać podzielone środki zgromadzone w OFE, jeżeli cały nasz majątek jest objęty wspólnością ustawową?
W przypadku rozwodu lub unieważnienia małżeństwa środki zgromadzone na rachunku żony przypadające Panu w wyniku podziału majątku wspólnego powinny zostać przekazane w ramach wypłaty transferowej na pański rachunek w otwartym funduszu. Podobna operacja powinna dotyczyć środków zgromadzonych na Pana rachunku.

Wypłata transferowe pomiędzy funduszami małżonków powinny zostać przekazane w ostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia lub listopada po przedstawieniu funduszowi dowodu, że środki zgromadzone na rachunku byłej żony przypadły Panu jako byłemu współmałżonkowi (art. 126 i 127 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, Dz.U. nr 139, poz. 934, ze zm.). Aby otrzymać część środków z rachunku byłej żony musi Pan wystąpić do tego towarzystwa o dokonanie wypłaty transferowej, przedstawiając oczywiście dowody potwierdzające prawo do tych środków.
________________________________________
Dwa miesiące temu zmarł mój mąż będący członkiem otwartego funduszu emerytalnego. Kto otrzyma środki zgromadzone na jego rachunku w OFE? Czy mogę żądać ich jednorazowej wypłaty na moje konto w banku?
Zgodnie z art. 131 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., nr 159, poz. 1667 ze zm.), jeżeli w chwili śmierci członek otwartego funduszu pozostawał w związku małżeńskim, fundusz dokonuje wypłaty transferowej połowy środków zgromadzonych na rachunku zmarłego małżonka na rachunek w funduszu pozostającego przy życiu małżonka, w zakresie, w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej. Wypłata transferowa jest dokonywana po przedstawieniu przez małżonka zmarłego:

– odpisu aktu zgonu,
– odpisu aktu małżeństwa oraz
– pisemnego oświadczenia stwierdzającego, że do chwili śmierci członka funduszu nie zaszły żadne zmiany w stosunkach majątkowych, a jeżeli zmiany te miały miejsce – także dowodu tych zmian.

Fundusz dokonuje wypłaty transferowej w ostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia lub listopada po przedstawieniu funduszowi wymaganych dokumentów. Pozostała część środków (50%) powinna zostać wypłacona osobom wskazanym przez Pani zmarłego męża po przedstawieniu dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej. Jeżeli mąż wskazał Panią jako osobę uprawnioną do otrzymania środków z OFE, wypłata tych środków może być przekazana na Pani żądanie na rachunek w otwartym funduszu (art. 132 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych). W takiej sytuacji może Pani wypłacić 50% środków w gotówce lub zadecydować o przekazaniu ich na rachunek w OFE. Pozostałe 50% środków, zgodnie z ustawą, powinno zostać przekazane na Pani rachunek w OFE. Jeśli mąż nie wskazał Pani jako osoby uprawnionej do otrzymania środków po Jego śmierci (wskazał np. dzieci), otrzyma Pani jedynie 50% zgromadzonych środków i zostaną one obowiązkowo przekazane na Pani rachunek w OFE. Pragnę zwrócić uwagę, że jeżeli przed śmiercią męża nie posiadała Pani rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, fundusz ma obowiązek otworzyć rachunek na Pani nazwisko.

Prawo do jednorazowej wypłaty wszystkich środków zgromadzonych na rachunku, przysługiwałoby Pani w razie (art. 129a ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych):

1. złożenia wniosku wraz z decyzją przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku; 2. nienabycia prawa do emerytury, o ile ukończyła Pani 60 lat;
3. jeśli jest Pani osobą urodzoną przed 1969 r. – w razie złożenia wniosku, jeżeli zgromadzone na rachunku środki w kwocie ustalonej w dniu złożenia wniosku nie są wyższe od kwoty stanowiącej:
a) 50% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło przed dniem 1 stycznia 2002 r.,
b) 150% przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, jeżeli otwarcie rachunku nastąpiło po dniu 1 stycznia 2002 r.
Jeżeli nie spełnia Pani powyższych warunków, będzie Pani mogła wypłacić środki przekazane na otworzony dla Pani rachunek w otwartym funduszu emerytalnym najwcześniej po ukończeniu 60 lat.

Jeżeli przed śmiercią męża była Pani członkiem otwartego funduszu emerytalnego, wartość środków przekazanych z rachunku męża spowoduje pobieranie przez Panią w przyszłości wyższej emerytury z II filara.
________________________________________
Kilka miesięcy temu zmarł mój syn, który był członkiem otwartego funduszu emerytalnego i zgromadził w nim kilkanaście tysięcy złotych. Jestem osobą uprawnioną do otrzymania zgromadzonych przez niego środków. Po złożeniu wszystkich wymaganych dokumentów fundusz przekazał na moje konto w banku kwotę pomniejszoną o podatek w wysokości 19%. Czy jako osoba blisko spokrewniona powinnam faktycznie zapłacić podatek od tego niewielkiego spadku po synu? Jak wygląda opodatkowanie środków emerytalnych w przypadku śmierci członka OFE
Odpowiadając na tak sformułowane pytanie należy zwrócić uwagę, że nabycie w drodze spadku środków zgromadzonych na rachunku zmarłego członka otwartego funduszu emerytalnego nie podlega podatkowi od spadków i darowizn (art. 3 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r., Dz. U. z 2004 r. nr 142, poz. 1514, z późn. zm.). Kwoty wypłacane po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub spadkobiercom podlegają natomiast 19% zryczałtowanemu podatkowi dochodowemu od osób fizycznych (art. 30a ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz. U. z 2000 r. nr14, poz. 176, z późn. zm.). Zatem fundusz słusznie potrącił od przekazywanych środków 19% podatek dochodowy od osób fizycznych. Wolne od podatku dochodowego są jedynie kwoty wypłaty środków przekazywane na rachunek byłego współmałżonka w otwartym funduszu emerytalnym (art. 21 ust. 1 pkt 59 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).
________________________________________
Co zrobić gdy brakuje składki?
Niestety zdarza się, co prawda coraz rzadziej, że składki mimo przekazania przez płatnika nie docierają na w OFE. Wówczas należy bezzwłocznie interweniować, ponieważ brak składki na rachunku powoduje zmniejszenie zysków z inwestycji. Interweniować można bezpośrednio do ZUS lub kierując skargę do Rzecznika Ubezpieczonych.
________________________________________
Informacja ZUS w sprawie nieprzekazywania składek
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.), ubezpieczeni urodzeni po 31 grudnia 1968 r. zobowiązani byli do podpisania umowy z wybranym przez siebie otwartym funduszem emerytalnym (OFE). Umowy te należało podpisać do 30 września 1999 r. Osoby, które przed tą datą nie podlegały ubezpieczeniom społecznym, zobowiązane są do zawarcia umowy z funduszem emerytalnym nie później niż w terminie 7 dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń. W przypadku ubezpieczonych, którzy nie dopełnili tego obowiązku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po ich uprzednim wezwaniu (na piśmie) do zawarcia umowy, wyznacza OFE w drodze losowania. Dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. przystąpienie do OFE było dobrowolne. Na podpisanie umowy z wybranym funduszem mieli czas do końca 1999 r. Termin ten uważa się za zachowany, jeżeli osoba urodzona po 31 grudnia 1948 r. a przed 1 stycznia 1969 r. nie podlegała obowiązkowi ubezpieczeń społecznych w 1999 r., ale przystąpiła do OFE w ciągu 6 miesięcy od powstania obowiązku ubezpieczeń po 31 grudnia 1999 r. oraz w dniu powstania tego obowiązku nie ukończyła 50 lat. W przypadku ubezpieczonych, którzy nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego i nie mieli takiego obowiązku, cała składka na ubezpieczenie emerytalne przekazywana jest na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych. Dla wszystkich ubezpieczonych – członków OFE obowiązkowy jest podział składki na ubezpieczenie emerytalne. Część składki pochodząca ze składki finansowanej przez ubezpieczonego, wynosząca 7,3 % podstawy wymiaru składki, przekazywana jest przez ZUS do wybranego przez ubezpieczonego lub wskazanego w drodze losowania OFE.

Aby składka mogła zostać przekazana na indywidualny rachunek ubezpieczonego w otwartym funduszu emerytalnym, w bazie danych ZUS muszą znajdować się prawidłowe i poprawnie wypełnione, tj. zgodnie z „Zasadami wypełniania dokumentów ubezpieczeniowych”, następujące dokumenty:

• zgłoszenie do ubezpieczeń (druk ZUS ZUA) dokonane przez płatnika składek,
• imienny raport miesięczny (druk ZUS RCA lub ZUS RNA),
• deklaracja rozliczeniowa (druki ZUS DRA),
• wpłata na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Dokumenty mogą zostać poprawnie zidentyfikowane w systemie komputerowym ZUS tylko wtedy, gdy zawierają prawidłowe dane identyfikacyjne płatnika składek oraz ubezpieczonego.

Ponadto musi istnieć w systemie KSI prawidłowe zgłoszenie umowy o członkostwo dokonane przez otwarty fundusz emerytalny z poprawnymi danymi identyfikacyjnymi ubezpieczonego (tzn. zgłoszenie powinno zawierać nazwisko i imię, datę urodzenia oraz numery PESEL i NIP, a w razie gdy ubezpieczonemu nie nadano tych numerów lub jednego z nich – serię i numer dowodu osobistego albo paszportu). Co powinien zrobić ubezpieczony – członek OFE, jeżeli stwierdzi, że składki nie są przekazywane na jego rachunek w funduszu emerytalnym? Ubezpieczony – członek OFE powinien:

– sprawdzić w swoim funduszu, jakie dane identyfikacyjne (np. Pesel, NIP, imię i nazwisko, data urodzenia) zostały przekazane przez OFE do ZUS,
– porównać je ze stanem faktycznym oraz ustalić w funduszu datę pierwszego prawidłowego zgłoszenia do ZUS,
– zgłosić się do swojego pracodawcy (płatnika składek) z prośbą o sprawdzenie danych identyfikacyjnych, zarówno płatnika jak i ubezpieczonego,
jakie zostały przekazane do ZUS w dokumentach zgłoszeniowych oraz dokumentach rozliczeniowych (deklaracjach i imiennych raportach miesięcznych),
– porównać swoje dane identyfikacyjne przekazane przez pracodawcę (płatnika składek) do ZUS w dokumentach zgłoszeniowych i imiennych raportach miesięcznych ze stanem faktycznym,
– porównać swoje dane identyfikacyjne przekazane do ZUS przez płatnika składek z danymi przekazanymi przez fundusz emerytalny,
– upewnić się, że zarówno płatnik jak i fundusz przekazali do ZUS prawidłowe dane identyfikacyjne, a w razie potrzeby ich zmianę (np. zmiana nazwiska w wyniku zawarcia małżeństwa) lub korektę. Jeżeli dane identyfikacyjne zgłoszone przez płatnika lub przez OFE nie zgadzają się, właściwy podmiot, tj. płatnik składek lub otwarty fundusz emerytalny, powinien dokonać aktualizacji przekazanych do ZUS danych (w przypadku płatnika składek będzie to druk ZUS ZIUA),
– ustalić, czy płatnik przekazał za ten okres do ZUS odpowiednie imienne raporty miesięczne, w których wykazał m.in. składkę na ubezpieczenie emerytalne oraz czy dokonał za ten okres wpłaty składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych.

Ubezpieczony powinien także sprawdzić, czy w okresie, za który stwierdził brak składki na rachunku w OFE, nie wystąpiła niżej wymieniona sytuacja:

– ubezpieczony cały miesiąc przebywał na zwolnieniu lekarskim,
– ubezpieczony cały miesiąc przebywał na urlopie bezpłatnym,
– w danym miesiącu pracodawca nie wypłacił ubezpieczonemu wynagrodzenia,
– w trakcie danego roku zarobki ubezpieczonego przekroczyły kwotę rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe,
– ubezpieczony został zgłoszony w ZUS tylko do ubezpieczenia zdrowotnego.

Jeżeli dane przekazane do ZUS przez pracodawcę (płatnika składek) i OFE są poprawne i nie wystąpiła żadna z ww. sytuacji, ubezpieczony powinien złożyć wniosek o wskazanie przyczyny nieprzekazywania składek w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS, właściwej ze względu na adres zamieszkania ubezpieczonego. Wniosek powinien być złożony według załączonego wzoru (nie jest wymagane formalne potwierdzenie przez fundusz emerytalny ani przez płatnika składek danych, zawartych we wniosku).

Wzór do pobrania w formacie MS Word 6.0/95 – wzorpisma.doc (12,0 kB) lub w formacie *.rtf – wzorpisma.rtf (10,0 kB)

Jednostka terenowa ZUS ustali przyczynę nieprzekazywania składek do właściwego funduszu emerytalnego oraz określi sposób dalszego postępowania. Najczęściej występujące błędy w dokumentach ubezpieczeniowych

Formularz ZUS ZUA

– niezaznaczenie lub zaznaczenie więcej niż jednego pola (rodzaj zgłoszenia) w bloku I formularza,
– nieprawidłowe lub niepełne dane identyfikacyjne ubezpieczonego (blok III),
– błędny lub niepełny kod tytułu ubezpieczenia (pole 01 w bloku V),
– niezaznaczenie lub niepoprawne zaznaczenie zgłoszenia do poszczególnych ubezpieczeń (bloki VI-IX).

Formularz ZUS RCA (lub ZUS RNA)

– błędny identyfikator raportu (blok I, pole 01),
– nieprawidłowe dane identyfikacyjne ubezpieczonego (blok IIIA, IVA, VA, VIA),
– brak, błędny lub niepełny kod tytułu ubezpieczenia (pole 01 w bloku IIIB, IVB, VB,VIB),
– błędy rachunkowe.
Formularz ZUS DRA

– nieprawidłowy kod terminu przysyłania deklaracji i raportów lub jego brak (blok I, pole 01),
– błędny identyfikator deklaracji (blok I, pole 02),
– błędy rachunkowe.
Dokument płatniczy

– nieprawidłowe wypełnienie pól: 10 „Nr deklaracji” oraz 11″Deklaracja”. Jeżeli wpłata jest terminowa i dotyczy składki za jeden miesiąc, należy wpisać na dokumencie płatniczym numer deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA, według której ma być rozliczona wpłata oraz miesiąc i rok, którego wpłata dotyczy. Płatnik składek opłacający składki wyłącznie za siebie i/lub osoby współpracujące zwolniony jest z obowiązku comiesięcznego składania deklaracji (zasada ta obowiązuje począwszy od dokumentów rozliczeniowych za kwiecień 2003 r.), który dokonuje wpłaty składki za jeden miesiąc, w polu 10 „Nr deklaracji” wpisuje 01, natomiast w polu 11 „Deklaracja” – miesiąc i rok, którego wpłata dotyczy. Zgłoszenie umowy zawartej z OFE
– nieprawidłowe dane identyfikacyjne ubezpieczonego,
– przysłanie zgłoszenia z niepełnymi danymi identyfikacyjnymi,
– przesłanie zgłoszenia z opóźnieniem.

Inne błędy uniemożliwiające przekazywanie składek na rachunki w OFE:

Niewypełnienie bloku XI w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność, która nie rozlicza i nie opłaca składek za pracowników (lub inne osoby), a więc nie składa imiennych raportów miesięcznych.

Wypełnienie bloku XI w deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA w przypadku płatnika, który składa imienne raporty miesięczne, a więc rozlicza i opłaca składki za pracowników (lub inne osoby).

Przepływ składek na rachunek w OFE jest również uwarunkowany prawidłowym zgłoszeniem umowy do ZUS przez fundusz z pełnymi danymi identyfikacyjnymi osoby ubezpieczonej.
________________________________________
Jakie mam możliwości dochodzenia roszczeń w zakresie przekazania przez ZUS składek emerytalnych na rachunek w otwartym funduszu emerytalnym? Na moim rachunku w OFE brakuje składek za dwa lata. Nie pomogły liczne interwencje w jednostce terenowej ZUS i składanie wniosków o wyjaśnienie sprawy na specjalnych formularzach przygotowanych przez Zakład.
Ze względu na fakt, iż w nowym systemie emerytalnym wysokość emerytury zależy od wysokości wpłaconych składek, nieprzekazanie składek przez ZUS powoduje wprost obniżenie przyszłego świadczenia emerytalnego II filara. Niestety w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych nie stworzono ubezpieczonym instrumentu ochrony prawnej na wypadek zaniżania wkładu do OFE przez niewykonanie lub nieterminowe wykonywanie przez ZUS obowiązku przekazania części składki na ubezpieczenie emerytalne. W takiej sytuacji istotne znaczenie odgrywa uchwała Sądu Najwyższego z 5 kwietnia 2006 r. (III CZP 121/05) mająca moc zasady prawnej, zgodnie z którą:

„Ubezpieczony, na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, uprawniony jest do wystąpienia do ZUS o wydanie decyzji z tym przedmiocie” (decyzji o przekazaniu przez ZUS części składki na ubezpieczenie emerytalne do OFE). W związku z powyższym, na początku powinien Pan wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wydanie decyzji o przekazaniu przez ZUS części składki na ubezpieczenie emerytalne do OFE. Wówczas od tak wydanej decyzji (lub jej braku) będzie Pan mógł odwołać się do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy (art. 461 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Zasady dotyczące formy i treści odwołania od decyzji wydanej przez ZUS określone zostały w art. 477 ust. 9 – 477 ust. 10 kpc.

Odwołania od decyzji organów rentowych powinien Pan wnieść na piśmie do organu, który wydał decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez ten organ, w terminie miesiąca od doręczenia odpisu decyzji. Od wydanej decyzji może Pan również wnieść odwołanie do protokołu w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy. Jeżeli organ rentowy nie wydał decyzji w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia roszczenia, może Pan wnieść odwołanie w każdym czasie po upływie tego terminu. Odwołanie powinno zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, określenie i zwięzłe uzasadnienie zarzutów i wniosków oraz Pana podpis albo podpis Pana przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika.

W wyroku z 5 kwietnia 2006 r. Sąd Najwyższy orzekł, iż obowiązek przekazania przez ZUS części składki na ubezpieczenie emerytalne na rzecz OFE jest elementem składowym stosunku prawnego pomiędzy funduszem a ZUS. Roszczenie OFE w stosunku do ZUS o nakazanie przekazania części składki wynika z art. 22 ust. 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Pomimo, iż nie jest Pan podmiotem stosunku prawnego istniejącego pomiędzy OFE i ZUS, przysługuje Panu jednak roszczenie odszkodowawcze wobec PTE, jeśli towarzystwo, pomimo otrzymania od Pana informacji o wielkości nieprzekazanych składek, nie podejmie żadnych działań wobec ZUS. Może Pan dochodzić roszczeń wobec PTE przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych, który orzeka w sprawach ze stosunków prawnych między członkami OFE a funduszami lub ich organami (art. 90 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych).

W świetle powyższego uzasadnienia, posiadając pełną wiedzę o nieprzekazanych terminowo składkach może Pan wystąpić do powszechnego towarzystwa emerytalnego zarządzającego Pana OFE, aby podjął działania, w tym na drodze sądowej, zmierzające do otrzymania brakujących składek od ZUS. Towarzystwo jest uprawnione do domagania się od ZUS przekazania Pana składek i odpowiada wobec Pana za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem swych obowiązków w zakresie zarządzania funduszem i jego reprezentacji (art. 48 ust. 1 ustawy z 28 sierpnia 1997 o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych). SN stwierdził ponadto, iż „niewątpliwie ubezpieczony może wystąpić przeciwko ZUS z powództwem odszkodowawczym o naprawienie szkody czynem niedozwolonym polegającym na zaniechaniu przekazania części składki na ubezpieczenie emerytalne na rzecz OFE„. Stwierdzenie to otwiera drogę do występowania z roszczeniami na drodze cywilnej. Jeżeli ZUS nie przekazał Pana składek (lub ich części), przysługuje Panu prawo do domagania się naprawienia szkody wyrządzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie przepisów prawa cywilnego. Jeżeli w postępowaniu cywilnym udowodniona zostanie wina ZUS polegająca w tym przypadku na zaniedbaniu terminowego przekazywania składek do OFE, powstała po Pana stronie szkoda będzie mogła zostać naprawiona poprzez orzeczenie sądu nakazujące wypłatę odszkodowania. Na szkodę w rozumieniu prawa cywilnego składa się zarówno strata rzeczywista jak i utracone korzyści. Stratą rzeczywistą będą tutaj same nieprzekazane składki. Natomiast w omawianej sprawie istotny dla Pana jest drugi element składowy szkody, jakim są utracone korzyści. Nieprzekazywalnie składek naraża Pana bowiem na utratę wypracowanego przez fundusz emerytalny zysku z tytułu lokowania środków funduszu. ZUS co prawda w pewien sposób kompensuje nieterminowość w przekazywaniu składek poprzez naliczanie od nich odsetek, których wysokość odpowiada rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych. Jednakże wysokość odsetek jest w większości przypadków niższa od zysków, które w tym czasie wypracowały OFE. Różnice między tymi odsetkami a wypracowanym przez fundusz zyskiem stanowią element straty po stronie członka OFE, co niewątpliwie będzie miało wpływ na wysokość utraconych korzyści.

Podsumowując, w pierwszej kolejności powinien Pan wystąpić do ZUS z wnioskiem o wydanie decyzji o przekazaniu przez ZUS części składki na ubezpieczenie emerytalne do OFE. Jeżeli decyzja będzie zawierała niepoprawne informacje, może się Pan od niej odwołać. Po otrzymaniu decyzji zgodnej ze stanem faktycznym, powinien Pan udać się z nią do Powszechnego Towarzystwa Emerytalnego, żądając podjęcia działań zmierzających do przekazania przez ZUS Pana składek. Ponadto może Pan rozważyć wystąpienie przeciwko ZUS z powództwem odszkodowawczym o naprawienie szkody wynikającym z prawa cywilnego.
________________________________________
Jestem członkiem otwartego funduszu emerytalnego, jednak za kilka miesięcy przejdę na wcześniejszą emeryturę. Czy po uzyskaniu wcześniejszej emerytury mogę wypłacić środki zgromadzone na rachunku w OFE? Chciałabym wykorzystać te środki zgodnie ze swoimi potrzebami.
Składki emerytalne przekazane do otwartego funduszu emerytalnego nie mogą zostać Pani wypłacone. Po ustaleniu prawa do wcześniejszej emerytury powinny zostać przekazane, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa. System ubezpieczeń emerytalnych jest systemem obowiązkowym gwarantującym wypłatę świadczeń po spełnieniu wszystkich wymaganych warunków. W 1999 r. w związku z wejściem w życie nowego systemu emerytalnego miała Pani prawo zadecydować o podziale składki emerytalnej na I i II filar lub przekazywaniu całości składki wyłącznie na I filar (do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zarządzanego przez ZUS). Skorzystała Pani z pierwszej z wymienionych możliwości. Przekazywanie części składki na rachunek w otwartym funduszu emerytalnym nie oznacza, iż członek OFE ma prawo swobodnie dysponować środkami na nim zgromadzonymi. Zarówno składki wpłacane na I filar, jak i do otwartych funduszy emerytalnych są zapisywane i lokowane (II filar) w celu przeznaczenia na wypłatę dożywotniego świadczenia emerytalnego w momencie przejścia na emeryturę.

Przedmiotem działalności otwartego funduszu emerytalnego jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Podkreślam jednak, że wypłata ta może nastąpić jedynie w formie dożywotniego świadczenia nabywanego w wyspecjalizowanej instytucji a nie jednorazowej wypłaty na wskazany rachunek bankowy. Ze względu na fakt, iż zdecydowała się Pani na wcześniejszą emeryturę, będzie ją Pani otrzymywała jedynie z ZUS na zasadach obowiązujących przed wprowadzeniem nowego systemu emerytalnego. Nie można jednocześnie pobierać emerytury ze starego i nowego systemu emerytalnego. Wyliczając wysokość Pani wcześniejszej emerytury, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględni wszystkie okresy składkowe, w tym również okresy, za które przekazano składki do otwartego funduszu emerytalnego. Stąd składki zgromadzone na rachunku w OFE powinny zostać zwrócone do ZUS. Warto pamiętać, że wraz z wnioskiem o wcześniejszą emeryturę powinna Pani złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa oraz o wykreślenie z Centralnego Rejestru Członków Otwartych Funduszu Emerytalnych. Uczestniczenie w OFE jest bowiem istotną przeszkodą w pobieraniu wcześniejszego świadczenia emerytalnego. Za zwłokę w przekazywaniu składek do otwartego funduszu emerytalnego, która powstała z winy ZUS, należą się następujące odsetki:

– od stycznia 1999 do grudnia 2002 roku określone przepisami Kodeksu cywilnego (tzw. odsetki ustawowe). Ich wysokość w stosunku rocznym wynosiła:

– od lutego 1999 r. 24%
– od 15 maja 1999 r. 21%
– od listopada 2000 r. 30%
– od 15 grudnia 2001 r. 20%
– od 25 lipca 2002 r. 16%

– od stycznia 2003 roku „liczone według zmiennej stopy procentowej obowiązującej dla kolejnych trzymiesięcznych okresów, rozpoczynających się pierwszego każdego kwartału kalendarzowego. Wysokość zmiennej stopy procentowej jest obliczana jako średnia arytmetyczna średnich ważonych stóp rentowności 52-tygodniowych bonów skarbowych sprzedanych na czterech ostatnich przetargach, które odbyły się do końca miesiąca poprzedzającego ostatni miesiąc przed rozpoczęciem danego kwartału, i jest zaokrąglana do dwóch miejsc po przecinku. Do obliczania odsetek przyjmuje się, że rok wynosi 365 dni.” (art. 47 ust.10a. ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych – Dz.U. z 1998 nr 137 poz. 887).

Wielkość odsetek w stosunku rocznym należnych od stycznia 2003 roku ogłasza Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Ich wysokość w stosunku rocznym kolejno wynosiła:

od 1 stycznia 2003 r. do 31 marca 2003 r. 5,95%
od 1 kwietnia 2003 r. do 30 czerwca 2003 r. 5,85%
od 1 lipca 2003 r. do 30 września 2003 r. 4,82%
od 1 października 2003 r. do 31 grudnia 2003 r. 4,83%
od 1 stycznia 2004 r. do 31 marca 2004 r. 5,98%
od 1 kwietnia 2004 r. do 30 czerwca 2004 r. 5,84%
od 1 lipca 2004 r. do 30 września 2004 r. 6,75%
od 1 października 2004 r. do 31 grudnia 2004 r. 7,28%
od 1 stycznia 2005 r. do 31 marca 2005 r. 6,78%
od 1 kwietnia 2005 r. do 30 czerwca 2005 r. 5,87%
od 1 lipca 2005 r. do 30 września 2005 r. 5,14%
od 1 października 2005 r. do 31 grudnia 2005 r. 4,30%
od 1 stycznia 2006 r. do 31 marca 2006 r. 4,30%
od 1 kwietnia 2006 r. do 30 czerwca 2006 r. 4,15%
od 1 lipca 2006 r. do 30 września 2006 r. 4,38%
od 1 października 2006 r. do 31 grudnia 2006 r. 4,40%
od 1 stycznia 2007 r. do 31 marca 2007 r. 4,32%
od 1 kwietnia 2007 r. do 30 czerwca 2007 r. 4,13 %
od 1 lipca 2007 r. do 30 września 2007 r. 4,38 %
od 1 października 2007 r. do 31 grudnia 2007 r. 4,62%
d 1 stycznia 2008 r. do 31 marca 2008 r. 5,10%
od 1 kwietnia 2008 r. do 30 czerwca 2008 r. 5,46%
od 1 lipca 2008 r. do 30 września 2008 r. 6,36%
________________________________________
Zadzwoniłem do funduszu, aby dowiedzieć się o saldo mojego rachunku oraz datę zawarcia umowy o członkostwo. Przedstawiciel funduszu zażądał wówczas podania numeru dowodu osobistego, daty urodzenia oraz NIP. Podawanie danych osobowych przy każdej rozmowie telefonicznej z przedstawicielem OFE jest uciążliwe. Czy nie można zrezygnować z tych dodatkowych utrudnień?
Pracownik OFE nie może telefonicznie udzielić Panu informacji o rachunku i umowie o członkostwo, jeżeli nie poda Pan danych potwierdzających tożsamość. Ustawa o ochronie danych osobowych zobowiązuje bowiem podmioty administrujące danymi osobowymi do zabezpieczenia danych przed ich udostępnieniem osobom nieupoważnionym (art. 36 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych; tekst jednolity Dz.U. z 2002 r. nr 101, poz. 926). Kto administrując zbiorem danych osobowych lub będąc obowiązany do ochrony danych osobowych udostępnia je lub umożliwia dostęp do nich osobom nieupoważnionym podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 51 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych).

Pracownik OFE ma więc obowiązek zweryfikować Pana tożsamość poprzez sprawdzenie np. daty urodzenia, nr PESEL, NIP i numeru dowodu osobistego. Z jednej strony jest to utrudnienie dla klienta, ale z drugiej strony rozwiązanie takie gwarantuje, że nikt nieupoważniony nie uzyska informacji związanych z Pana członkostwem w OFE.
________________________________________
Często słyszę o stopie zastąpienia w nowym systemie emerytalnym. Czym jest stopa zastąpienia i dlaczego jest niższa dla kobiet a wyższa dla mężczyzn?
Ogólna stopa zastąpienia jest relacją przeciętnej wysokości otrzymywanej emerytury do przeciętnej płacy otrzymywanej w trakcie okresu aktywności zawodowej. Jeżeli np. płaca Pana Kowalskiego wynosiła przeciętnie 2.000 zł, a jego przeciętna emerytura 1.200 zł, to ogólna stopa zastąpienia jest w tym przypadku równa 60%. Wyróżnia się również indywidualną stopę zastąpienia (indywidualny wskaźnik zastąpienia) liczony jako stosunek wysokości pierwszej emerytury do ostatniej płacy. Niższa stopa zastąpienia kobiet wynika z faktu, iż co do zasady kobiety zarabiają niej niż mężczyźni, a zatem zgromadzą mniej kapitału emerytalnego. Kolejnym czynnikiem jest krótszy okres gromadzenia kapitału, gdyż minimalny wiek emerytalny kobiet wynosi 60 lat a mężczyzn 65 lat. Dodatkowo duże znaczenie ma również dłuższe życie kobiet niż mężczyzn. Ponieważ emerytury są świadczeniem dożywotnim, ich wysokość w II filarze liczona będzie w oparciu o dalsze przeciętne trwanie życia. Kobiety żyją dłużej a więc zgromadzony kapitał będzie musiał starczyć na dłuższy okres, dlatego świadczenia kobiet będą niższe. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do filara I systemu emerytalnego, w którym nie stosuje się podziału na kobiety i mężczyzn przy uwzględnianiu dalszego przeciętnego trwania życia.
________________________________________
Ujemna stopa zwrotu funduszu Czy fundusz emerytalny może osiągnąć ujemną stopę zwrotu?
II filar systemu emerytalnego objęty jest gwarancjami państwa. Państwo dba o bezpieczeństwo środków poprzez szereg wymogów prawno-formalnych dotyczących działalności OFE i PTE, m.in. ustalone limity inwestycji w poszczególne kategorie instrumentów finansowych, ograniczenie możliwości inwestowania w akcje czy też limity inwestycji zagranicznych. Celem jest zatem maksymalne bezpieczeństwo środków i ograniczenie ryzyka inwestycyjnego przy odpowiednim poziomie stopy zwrotu z aktywów. Pomimo to możliwe jest osiągnięcie ujemnej stopy zwrotu przez OFE w sytuacji, gdy wszystkie fundusze poniosą straty wskutek np. załamania rynku finansowego. Mechanizm minimalnej stopy zwrotu nie uchroni nas wówczas przed ujemnymi wynikami OFE.
________________________________________
Uważam, ze pochopnie przystąpiłam do otwartego funduszu emerytalnego. Czy mogę z niego wystąpić?
Zgodnie z obowiązującymi obecnie przepisami, możliwość wystąpienia z otwartego funduszu emerytalnego posiadają jedynie osoby, które do dnia 31 grudnia 2013 r. nabędą prawo do emerytury na zwykłych zasadach oraz osoby, które nabywają prawo do wcześniejszej emerytury. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, z późn. zm.) w art. 111 ust. 5 wprowadziła ogólną zasadę nieodwołalności oświadczenia woli o przystąpieniu do otwartego funduszu emerytalnego. Oznacza to, że nie ma prawnych możliwości wycofania się z otwartego funduszu emerytalnego.

Brak takiej możliwości nie dotyczy jednak wszystkich osób. Po pierwsze, nie dotyczy osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli wraz z wnioskiem o emeryturę złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa. Taki wniosek będzie możliwy jedynie wówczas, gdy osoby go składające najpóźniej w roku 2013 osiągną wiek emerytalny. Regulację tę zawiera art. 183 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353, z późn. zm.). Po drugie, zgodnie z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku niższego niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn, jeżeli w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. W przypadku spełnienia powyższych warunków, wraz z wnioskiem o przyznaniem emerytury należy złożyć wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.
________________________________________
Wysłałem do swojego dotychczasowego otwartego funduszu emerytalnego zawiadomieniu o zawarciu umowy o przystąpienie do innego otwartego funduszu emerytalnego. Wskazałem w nim jednak swój stary adres zamieszkania. Czy otwarty fundusz emerytalny może odrzucić zawiadomienie o zmianie funduszu emerytalnego?
Zgodnie z załącznikiem numer 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie trybu i terminu powiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez otwarty fundusz emerytalny o zawarciu umowy z członkiem oraz dokonywania wypłaty transferowej (Dz. U. Nr 86, poz. 804, z późn. zm.), stanowiącym wzór zawiadomienia o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym, członek otwartego funduszu, zawierając umowę o członkostwo z innym otwartym funduszem, jest obowiązany niezwłocznie doręczyć dotychczasowemu funduszowi zawiadomienie o zmianie, które musi zawierać wszystkie aktualne dane, zgodne z posiadanymi przez dotychczasowy fundusz emerytalny. Poprawne wypełnienie zawiadomienia jest warunkiem koniecznym do właściwej zmiany otwartego funduszu emerytalnego.

Wymaga podkreślenia, zawiadomienie o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym jest w istocie jedynym dokumentem, na podstawie którego dokonuje się rozporządzania znaczną kwotą zgromadzonych na rachunku w funduszu emerytalnym środków. Niezbędne jest więc zadbanie o jak najprecyzyjniejsze zidentyfikowanie danych posiadacza rachunku – członka funduszu. Zawiadomienie to nie może więc budzić żadnych wątpliwości co do zawartych w nim danych.
________________________________________
Zamierzam zmienić funduszu emerytalny. Wiem, że w zależności od długości członkowstwa w funduszu uzależniona jest opłata za jego zmianę. Czy członkiem funduszu staję się z chwila podpisania umowy o przystąpienie?
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. z 2004 r. Nr 159, poz. 1667, z późn. zm.) uzyskanie członkostwa w otwartym funduszu zależy od trybu przystąpienia do tego funduszu.

Po pierwsze, osoba która po raz pierwszy przystępuje do funduszu, staje się jego członkiem w chwili zawarcia umowy.

Osoba, które przystępuje do funduszu emerytalne w drodze zmiany funduszu, staje się jego członkiem z dniem dokonania zmian w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych. Zmian tych dokonuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie zgłoszeń funduszów emerytalnych: dotychczasowego, który dokonuje go na podstawie nadesłanego przez członka funduszu zawiadomienia o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym, oraz zgłoszenia funduszu, do którego przystąpiono w drodze zmiany funduszu.

Trzecia forma przystąpienia do funduszu następuje w wyniku losowania, przeprowadzonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Losowanie to dotyczy osób, które mimo obowiązku przystąpienia do funduszu emerytalnego nie dokonały odpowiedniego wyboru i zawarcia umowy. Nabycie członkostwa w takim funduszu następuje z dniem losowania.
________________________________________
Podpisałem umowę z otwartym funduszem emerytalnym na tydzień przed podjęciem pracy i zawarciem umowy o pracę. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił jednak zarejestrowanie tej umowy. Czy słusznie?
Każda osoba urodzona po dniu 31 grudnia 1968 r. podlega obowiązkowi przystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego w terminie 7 dni od powstania obowiązku ubezpieczenia. Obowiązkowemu ubezpieczeniu podlegają osoby fizyczne, będące m.in. pracownikami. Należy więc w terminie 7 dni od podjęcia zatrudnienia przystąpić do funduszu emerytalnemu. Jednakże, skutecznie przystąpi do funduszu osoba, która w dniu zawarcia pierwszej umowy z otwartym funduszem osoba przystępująca do funduszu podlega lub podlegała, w okresie 12 miesięcy przed dniem zawarcia umowy, ubezpieczeniu emerytalnemu. Wcześniejsze zawarcie umowy okaże się bowiem nieskuteczne.

Tekst zaporzyczony, opracowanie Rzecznika Ubezpieczonych.